AL FUNDUQ

“Men mag nooit zijn eigen identiteit uit het oog verliezen...”
De Europese jazz kwam de laatste jaren in een heuse stroomversnelling terecht. Steeds meer muzikanten van het oude continent halen hun inspiratie bij de eigen volkstradities en gaan minder en minder leentje buur spelen bij een cultuur die de hunne niet is. Als we iemand moeten kiezen die met kennis van zaken over deze hele evolutie kan praten, is het componist-sopraan- saxofonist Pierre Vaiana wel. ij studeerde in New York, verbleef jaren in Afrika en verdiept zich tegenwoordig vooral in zijn Siciliaanse roots. Uit een an- derhalf uur durend gesprek distilleerden we volgend artikel. Wat is volgens jou het grote verschil tussen de Amerikaanse en de Europese jazz?
Van 1986 tot 1990 heb ik in New York gewoond en recent ben ik er teruggekeerd om mijn zoon te bezoeken. Overal voel je nog steeds een ongelooflijk sterke energie. Wat ook altijd opvalt, is dat er veel aandacht besteed wordt aan ritme en swing. Hierdoor hoor je duidelijk de link met de oorsprong van de jazz. Die band is bij de Amerikanen zeer sterk aanwezig omdat de overdracht door de jaren heen op heel directe wijze gebeurde. Jazz is ginder ontstaan en is daar ook continu blijven evolueren door bijdragen van zowel de oudere als de jongere generaties. Bovendien komen de nieuwe elementen bij hen vooral vanuit Afrikaanse hoek. In Europa is dat alles toch wel verschillend. Die band met swing is bijvoorbeeld veel minder sterk aanwezig. Ondertussen zijn ook hier de zaken geëvolueerd en is het ritme weliswaar zeer belangrijk geworden bij tal van muzikanten. Denk maar aan Aka Moon, Pierre Van
Dormael en anderen die heel wat werk verricht hebben in dit verband. In Europa verdiept men zich tegenwoordig ook meer en meer in
de wereld van de volksmuziek en gaat men zo uitgebreider aandacht schenken aan de eigen origine. Een overbekend voorbeeld hiervan is natuurlijk Jan Garbarek die de scandinavische erfenis verwerkt in zijn muziek. Met L’Ame Des Poètes probeer ik samen met Fabien Degryse
en Jean-Louis Rassinfosse de Franse muziek en het chanson te herwaarderen in plaats van ons toe te spitsen op standards uit die typisch Amerikaanse cultuur waar wij in Europa niet zo vertrouwd mee zijn, zeker niet aan Waalse zijde. Daarom vraag ik dikwijls tijdens workshops dat men populaire liederen van bij ons meebrengt. Die nemen we dan als basis en van daaruit improviseren we verder. Wat ik eveneens aanvoel, is dat hier in Europa een hogere graad van individualisme heerst die maakt dat iedereen zelf wil schrijven en componeren. Die drang is er niet zozeer om zich te onderscheiden van anderen maar om eigen tradities te koppelen aan deze van de jazz. Stilaan komt er zelfs een extra kentering op gang in die zin dat de Amerikanen nieuws-gierig worden naar wat hier op dat gebied al-
lemaal gebeurt. Je was indertijd een van de sleutelfiguren uit de hele scene rond de Kaai in Brussel. Als
we terugblikken, blijkt dat toch wel een heel
belangrijke periode geweest te zijn voor de Belgische jazz. Waren jullie zich er enigszins van bewust dat de impact zo groot zou zijn?
Ik had iets gelijkaardigs al eegemaakt in Luik op het einde van de jaren zeventig, begin jaren tachtig. Aan het conservatorium bestond daar toen een heel dynamische scene met
Henri Pousseur als sleutelfiguur. Er waren een paar clubs waar we elkaar constant opzochten en samen musiceerden. Bij mijn terugkomst uit
New York ontdekte ik eenzelfde beweging in de Kaai. Veel muzikanten die voordien in Luik vertoefden, vonden elkaar nadien trouwens
terug in Brussel. De Kaai was dus een beetje een voortzetting van wat in Luik eerder gestart was.
Een plaats waar je vrijuit kan experimenteren zonder commerciële verplichtingen is iets unieks. Nochtans kregen we uit bepaalde hoek veel kritiek omdat we zogezegd de marktprijzen kelderden aangezien de toegang gratis was. Ze vergaten daarbij wel een ding, wij waren onze eigen werkgever. Sindsdien zijn er
nog plaatsen bijgekomen die dat systeem van (bijna) gratis spelen hanteren en daarbij verwijzen naar de Kaai. Het grote verschil is echter
dat zij dan geld verdienen op onze rug.
Om nu je vraag volledig te beantwoorden, kan ik zeggen dat we ons er enigszins wel bewust van waren dat daar iets speciaals aan de hand was. Ik herinner me nog zeer goed de laatste avond dat ik in de Kaai speelde. Dat was samen met Fabian Fiorini, Stéphane Galland en
Laurent Blondiau. Het was een haast magisch concert. Je voelde binnen die muren de vibraties van tien jaar musiceren. Nadien kwam er een rechtstreeks vervolg in die zin dat alle
betrokken muzikanten met hun ervaringen elders uitpakten en zo nieuwe dingen gegenereerd hebben.
Laten we meteen een grote sprong voorwaarts nemen en wat praten over je recente project ‘U Funnacu’. Hier werk je echt op het kruispunt van jazz en volksmuziek.
Na het Afrikaanse avontuur met Foofango had ik nog sterker het gevoel dan voordien dat ik
op zoek moest gaan naar m - Georges Tonia Briquet

D e tous les peuples de la Gaume, les amateurs de jazz sont les plus braves. Vendredi soir, malgré la pluie, ils sont fidèles au poste, dans le petit village de Rossignol. Emmitouflés pour lutter contre le froid et l'humidité. Les oreilles dégagées afin de ne pas perdre un décibel des
premières notes d'une 23 e édition colorée. Les éléments naturels n'ont pas pris le pas sur
l'enthousiasme des spectateurs. Certains ont même planté leur tente dans le parc du centre
culturel où trône le chapiteau principal du Gaume Jazz Festival.
Baba Sissoko y recevra l'une des premières grandes ovations, après un incroyable numéro aux
percussions. Avec le pianiste Fabian Fiorini, le contrebassiste Manolo Cabras et un autre
percussionniste, Carlo Rizzo, il donne vie à Al Funduq.
Un projet conçu par Pierre Vaiana à l'occasion du soixantième anniversaire de l'immigration
italienne en Belgique. « Le Gaume Jazz nous donne l'opportunité de fusionner les héritages, les
pratiques, les musiques. On ne peut que l'en remercier », glisse le saxophoniste entre deux
morceaux métissés.
La soirée a déjà pris du retard, mais on n'entend personne se plaindre ou regarder sa montre en
trépignant. L'ambiance est cool, les gens restent décontractés...
Dehors, alors que la pluie a cessé, dix musiciens belges et polonais symbolisent les dix ans de
collaboration culturelle entre la Communauté française de Belgique et le pays de Tomasz
Stanko. Egalement présentés aux Warsaw Summer Days de Varsovie, leurs morceaux,
originaux, fusionnent jazz, rock, reggae. Capitaine Spoko n'a rien de tranquille, même si c'est ce
que veut dire son nom en français.
Issu du métissage réussi entre les cultures noire africaine et arabo-berbère, Majid Bekkas est
un Gnawa très sollicité au Maroc. Cette musique relevant d'une tradition orale transmise de
maître à élève, il y a été initié par le grand Maâlem Ba Houmane. Homme de rencontre, le
joueur de guembri (luth tambour) est entouré ici du percussionniste Ramon Lopez et de
Joachim Kühn. Poète du chaos, ce dernier est l'une des figures emblématiques du jazz
européen. L'un de ses pianistes majeurs. Le trio, envoûtant, est d'une maîtrise assez
époustouflante.
Le cinquième
homme
Mais le Gaume Jazz n'est pas pour autant à bout de souffle. Pour mettre un terme à cette
première journée d'un long week-end qui aura vu défiler Trio Grande & Matthew Bourne, Arve
Henrikssen ou un Jean-Louis Daulne vaporisant les parfums jazzy de son nouveau disque,
Darwin Case nous offre un nouveau brassage enflammé. Electro-groove ? Jungle rock ?
Appelez cette musique comme bon vous semble. Elle claque. Détone. Décape.
C'est un membre d'Aka Moon, Alka Celtes Air ou Wal House of Jazz qui est à l'origine de ce
rassemblement. Le batteur montois Xavier Rogé accompagne un violoniste, un claviériste et un
bassiste. Ingénieur graphiste, Sébastien Lucas leur a prêté main et imagination fortes. Le décor
visuel mouvant de ce « cinquième musicien » s'insère à merveille.
Hélas, l'heure tourne. Et le seul problème avec le Gaume Jazz Festival, qu'on parte du Hainaut
occidental ou de Bruxelles, c'est la route. Une route qui peut sembler longue, interminable. A
fortiori en pleine nuit. On aurait mieux fait de planter la tente.
© Rossel et Cie SA, Le Soir en ligne, Bruxelles, 2006
Notre politique de protection des données personnelles et la charte d'édition électronique
- JULIEN BROQUET